Hoe imatinib werkt
Als zogenaamde BCR-ABL-kinaseremmer remt imatinib een enzym dat overactief is in kankercellen. De activiteit van dit tyeosinekinase wordt daardoor gedownreguleerd, zodat deze weer overeenkomt met die in gezonde cellen.
Omdat gezonde cellen dit pathologisch veranderde enzym niet hebben, werkt imatinib alleen op kankercellen. Het risico op bijwerkingen is daarom lager dan bij oudere kankermedicijnen (niet-specifieke cytostatica), die over het algemeen werken tegen snel delende cellen – ongeacht of het gezonde cellen of kankercellen zijn.
In het lichaam wordt strikt gereguleerd welke cellen zich moeten vermenigvuldigen en wanneer, en wanneer ze moeten sterven. De meeste weefsels van het lichaam regenereren voortdurend om constante stress te kunnen weerstaan. Andere weefsels, zoals zenuwweefsel, delen of regenereren in wezen helemaal niet.
Voordat een cel zich deelt, moet het genetische materiaal (bestaande uit de 46 chromosomen) worden gedupliceerd en vervolgens gelijkelijk worden verdeeld tussen de twee dochtercellen. Als er fouten optreden in het proces en deze niet worden gerepareerd, kan dit tot kanker leiden. Dit gebeurt ook bij een speciale vorm van bloedkanker, Philadelphia-chromosoompositieve chronische myeloïde leukemie.
De overmatige aanwezigheid van witte bloedcellen leidt ook tot de naam van de ziekte: ‘leukemie’ vertaalt zich als ‘wit bloed’.
Absorptie, afbraak en uitscheiding
Na inname wordt imatinib via het darmslijmvlies in het bloed opgenomen en bereikt het via transporteiwitten in het bloed de zieke cellen. In de lever wordt het actieve ingrediënt gedeeltelijk omgezet, hoewel het belangrijkste omzettingsproduct nog steeds effectief is tegen de kankercellen.
Ongeveer driekwart van het geneesmiddel wordt omgezet en afgebroken. De afbraakproducten en het onveranderde imatinib worden voornamelijk via de ontlasting uitgescheiden. Na 18 uur is nog maar ongeveer de helft van de werkzame stof in het lichaam aanwezig.
Wanneer wordt imatinib gebruikt?
Imatinib wordt gebruikt voor de behandeling van nieuw gediagnosticeerde Philadelphia-chromosoompositieve chronische myeloïde leukemie bij volwassenen en kinderen als aan bepaalde voorwaarden is voldaan (zoals een beenmergtransplantatie is niet mogelijk of behandeling met interferonen is niet succesvol geweest).
De duur van de behandeling met imatinib hangt af van het type en de ernst van de ziekte en wordt bepaald door de arts. In de meeste gevallen wordt de behandeling met imatinib langdurig gegeven als een continue behandeling om de groei en vooral de verspreiding van de tumor te onderdrukken.
Hoe wordt imatinib gebruikt?
Imatinib wordt ingenomen in de vorm van tabletten. De dosering is gewoonlijk 400 tot 600 milligram imatinib eenmaal daags bij een maaltijd en een glas water. In bijzonder ernstige gevallen van ziekte of opflakkeringen wordt 800 milligram verdeeld over twee doses ('s ochtends en 's avonds) bij de maaltijd ingenomen.
Kinderen krijgen passend lagere dagelijkse doses imatinib. Voor patiënten met dysfagie en kinderen jonger dan zes jaar mag de imatinib-tablet worden fijngemaakt, geslurpt in niet-koolzuurhoudend water of appelsap en vervolgens worden gedronken.
Wat zijn de bijwerkingen van imatinib?
De meest gemelde bijwerkingen bij meer dan tien procent van de patiënten zijn milde misselijkheid, braken, diarree, buikpijn, hoofdpijn, vermoeidheid, spierkrampen en -pijn, en blozen van de huid. Waterretentie in de weefsels kan ook voorkomen, vooral rond de ogen en in de benen.
Waar moet rekening mee worden gehouden bij het gebruik van imatinib?
Contra-indicaties
Imatinib mag niet worden ingenomen door:
- Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor één van de andere bestanddelen van het geneesmiddel.
Interacties met andere geneesmiddelen
Omdat imatinib in de lever wordt afgebroken door enzymen die ook andere actieve ingrediënten afbreken, kunnen er interacties optreden wanneer het op hetzelfde tijdstip wordt ingenomen – zelfs als de geneesmiddelen op verschillende tijdstippen van de dag worden ingenomen.
Sommige geneesmiddelen kunnen de afbraak van imatinib remmen, bijvoorbeeld verschillende antibiotica (zoals erytromycine, claritromycine), HIV-medicijnen (zoals ritonavir, saquinavir) en geneesmiddelen tegen schimmelinfecties (zoals ketoconazol, itraconazol).
Andere medicijnen versnellen de afbraak van imatinib, waardoor het kankermedicijn minder effectief of helemaal niet werkt. Dergelijke geneesmiddelen omvatten glucocorticoïden (“cortison” zoals dexamethason) en geneesmiddelen tegen epilepsie (zoals fenytoïne, carbamazepine, fenobarbital).
Patiënten met stollingsstoornissen die coumarinen zoals fenprocoumon of warfarine krijgen, worden tijdens de behandeling met imatinib gewoonlijk overgezet op heparine. Heparines worden, in tegenstelling tot coumarines, geïnjecteerd in plaats van ingenomen. Ze kunnen snel onwerkzaam worden gemaakt door de arts met een tegengif als er een bloeding optreedt.
Rijden en bedienen van zware machines
Tijdens de behandeling met imatinib mogen patiënten alleen met voorzichtigheid zware machines bedienen en motorvoertuigen besturen.
Leeftijdsbeperking
Imatinib is goedgekeurd voor gebruik bij kinderen.
Zwangerschap en borstvoeding
De beschikbare gegevens over het gebruik van imatinib tijdens de zwangerschap zijn beperkt. Anekdotische postmarketingrapporten geven aan dat het geneesmiddel een miskraam of geboorteafwijkingen kan veroorzaken wanneer een zwangere vrouw ermee wordt behandeld.
Imatinib mag volgens de SmPC daarom niet worden toegediend, omdat het medicijn schadelijk kan zijn voor het kind. Als behandeling absoluut noodzakelijk is, moet de aanstaande moeder op de hoogte worden gesteld van het mogelijke risico voor de foetus.
Er is ook beperkte informatie beschikbaar over de lactatieperiode. Uit onderzoek bij twee vrouwen die borstvoeding gaven is gebleken dat imatinib en zijn actieve metaboliet in de moedermelk terechtkomen. Daarom mogen vrouwen voor de zekerheid gedurende ten minste 15 dagen na de laatste dosis geen borstvoeding geven.
Hoe krijgt u medicijnen met imatinib?
Preparaten met de werkzame stof imatinib zijn in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland op recept verkrijgbaar in elke dosering en verpakkingsgrootte.
Sinds wanneer is imatinib bekend?
Inmiddels zijn ook generieke geneesmiddelen met de werkzame stof imatinib goedgekeurd.
