Kort overzicht
- Diagnostiek: Gehoortesten, test van de ongemakdrempel, medische geschiedenis, onderzoek van het oor, test van de stapediusreflex in het oor.
- Oorzaken: Vaak onbekende, foutieve verwerking van wat er in de hersenen wordt gehoord; neurologische schade of pathologische veranderingen in het binnenoor als gevolg van ziekte of letsel; psychologische stress; bijkomend symptoom van tinnitus
- Wanneer moet u een arts raadplegen: In geval van een plotseling optreden, vooral in combinatie met andere symptomen zoals gezichtsverlamming, onmiddellijk (beroerte mogelijk, waarschuw de hulpdiensten).
- Behandeling: Als de oorzaak onbekend is, meestal symptomatisch, inclusief psychotherapeutische maatregelen; gehoortraining, luisteroefeningen, creëren van “achtergrondgeluiden”.
- Preventie: Geen specifieke preventie mogelijk; vermijd lawaai in het algemeen; draag geschikte gehoorbescherming op het werk, bij concerten en dergelijke.
Wat is hyperacusis?
Mensen met hyperacusis vinden zelfs matig luide of zelfs zachte geluiden onaangenaam (in één of beide oren). Hoewel het volume van dergelijke geluiden feitelijk ver onder de pijngrens ligt, wordt het door de getroffen persoon als onaangenaam ervaren en veroorzaakt het in veel gevallen zelfs fysieke stressreacties.
De mate van geluidsovergevoeligheid varieert van geval tot geval. Alledaagse geluiden worden door de getroffenen niet alleen subjectief als onaangenaam ervaren, ze leiden ook tot lichamelijke reacties zoals een hartkloppingen, verhoogde bloeddruk, zweten, spanning in het schouder- en nekgebied, angst of rusteloosheid. Veel patiënten trekken zich sociaal terug en vermijden activiteiten in het openbaar om de blootstelling aan onaangename geluiden tot een minimum te beperken.
Andere vormen van geluidsgevoeligheid
Te onderscheiden van hyperacusis zijn misofonie (= overgevoeligheid voor specifieke geluiden, zoals het krabben van krijt op het bord) en fonofobie (= angst voor of afkeer van specifieke geluiden).
Er moet ook onderscheid worden gemaakt in de werving. Dit is de gevoeligheid van sommige mensen met perceptief gehoorverlies voor geluiden in het frequentiebereik dat (het meest) wordt beïnvloed door het gehoorverlies: boven een bepaald volumeniveau in het verminderde frequentiebereik wordt het geluid als te luid ervaren omdat het lichaam rekruteert aangrenzende gehoorcellen om het gehoorverlies te compenseren. Rekrutering is een bijwerking van perceptief gehoorverlies en heeft niets te maken met algemene hyperacusis.
Hoe test je op hyperacusis?
Het is ook belangrijk om te vragen naar andere ziekten, andere neurologische symptomen of welke medicijnen de patiënt gebruikt.
Bij de gehoortest blijkt hyperacusis vaak uit een normaal tot zeer goed gehoor (uitzondering: rekrutering, zie hierboven). Bij het testen van de zogenaamde ongemakdrempel worden afwijkingen geconstateerd: dit is het volume waarboven geluiden als onaangenaam worden ervaren. Deze drempel wordt verlaagd bij mensen die gevoelig zijn voor geluid.
Afhankelijk van de bijkomende symptomen zal de arts verdere onderzoeken uitvoeren voor meer gedetailleerde verduidelijking. Dit kan een onderzoek omvatten van de zogenaamde stapediusreflex in het binnenoor, die normaal gesproken beschermt tegen schade veroorzaakt door overmatig luidheid.
Wat veroorzaakt hyperacusis?
Hyperacusis heeft vele mogelijke oorzaken of treedt op als symptoom van andere aandoeningen. Mogelijke oorzaken zijn onder meer:
Een verstoring van de auditieve verwerking in de hersenen: bij getroffenen is dan de verwerking en interpretatie van auditieve signalen in de hersenen verstoord. Normaal gesproken onderscheidt het menselijk brein belangrijke van onbelangrijke geluiden en blokkeert het de laatste. Een moeder wordt bijvoorbeeld wakker bij het minste geluid dat haar baby maakt, terwijl straatlawaai haar rustig laat slapen.
Secundair of co-symptoom bij tinnitus: Vaak komt de verhoogde gevoeligheid voor geluid voor bij mensen met oorsuizen (tinnitus). Dit betekent echter niet dat de tinnitus de oorzaak is van de hyperacusis. Ook is hyperacusis niet de oorzaak van de tinnitus. In plaats daarvan zijn beide symptomen – oorsuizen en hyperacusis – waarschijnlijk te wijten aan dezelfde schade aan het gehoorsysteem en komen ze zowel samen als afzonderlijk voor.
Na een gehoorverlies melden sommige patiënten dat alledaagse geluiden die normaal qua volume aanvaardbaar zouden zijn, nu veel te luid voor hen zijn.
Veel patiënten met functionele pijnsyndromen (zoals fibromyalgie, complex regionaal pijnsyndroom) lijden ook aan hyperacusis. In deze gevallen liggen waarschijnlijk veel voorkomende neurologische problemen ten grondslag aan de symptomen.
Soms treedt hyperacusis van geluid op bij eenzijdige of bilaterale gezichtsverlamming (aangezichtszenuwverlamming). Dit heeft vele mogelijke oorzaken, bijvoorbeeld een beroerte, multiple sclerose, auto-immuunziekten, infecties (zoals otitis media, “gordelroos in het oor” = zoster oticus) of verwondingen. In veel gevallen blijft echter ook de oorzaak van de gezichtsverlamming onbekend (de verlamming van Bell).
Als gevolg hiervan wordt de trilling niet volledig van het trommelvlies naar het slakkenhuis overgedragen, waardoor de gevoelige sensorische cellen worden gespaard. Als deze reflex faalt, is hyperacusis een mogelijk gevolg.
Neurologische aandoeningen die tot hyperacusis leiden, komen ook voor bij ziekten zoals de ziekte van Sandhoff of het Tay-Sachs-syndroom.
Pathologische verstijving van de gehoorbeentjes (otosclerose) is een andere mogelijke oorzaak, evenals een operatie voor deze aandoening met gehoorbeentjesprothesen.
Binnenooraandoeningen waarbij de buitenste haarcellen (= de geluidontvangende sensorische cellen in het slakkenhuis) hyperactief zijn.
Emotionele stress – acuut en chronisch – bevordert het optreden van geluidsovergevoeligheid. In sommige gevallen is hyperacusis een fysiek symptoom van psychische problemen zoals stress. Het komt ook voor als een begeleidend symptoom van een angststoornis.
Voorbijgaande hyperacusis is bij veel migrainepatiënten bekend: tijdens aanvallen ervaren patiënten zelfs ‘normale’ geluiden als te luid en onaangenaam.
Soms wordt hyperacusis veroorzaakt door medicijnen of andere exogene stoffen zoals acetylsalicylzuur, cafeïne, kinine of kooldioxide. Hyperacusis van geluid komt in sommige gevallen ook voor tijdens het stoppen met benzodiazepinen (“kalmeringsmiddelen”).
Wanneer een dokter bezoeken?
Zeker als u plotseling bijkomende klachten ervaart, zoals een gezichtsverlamming, die op een beroerte kunnen duiden, waarschuw dan onmiddellijk de hulpdiensten. Urgentie is dan geboden.
De gevoeligheid voor geluid kan een symptoom zijn van een dieperliggende ziekte. De arts kan echter ook helpen de hyperacusis te verlichten als de oorzaak niet specifiek kan worden gevonden.
Behandeling
Hyperacusis is niet op te lossen met oordopjes. De nadruk ligt op het gedetailleerd informeren en begeleiden van de patiënt over de lichamelijke en psychische oorzaken en samenhangen van de hyperacusis en hoe hiermee om te gaan (counseling). Als de oorzaak van de hyperacusis bijvoorbeeld een ziekte van het binnenoor is, behandelt de arts deze dienovereenkomstig.
In het kader van de psychosomatische (psychotherapeutische) behandeling wordt bijzondere aandacht besteed aan bestaande angsten: veel patiënten zijn zeer bang dat hun gevoeligheid voor lawaai verder zal toenemen en dat hun gehoor blijvend beschadigd zal raken. Het is belangrijk om deze angsten weg te nemen.
Voor veel patiënten is het ook nuttig om thuis een constante achtergrond van stil geluid te bieden, bijvoorbeeld met een fontein binnenshuis, zachte muziek, een cd met natuurgeluiden (zoals fluitende vogels) of een ventilator. Idealiter zou het volume net waarneembaar en niet storend moeten zijn. Op deze manier leren de hersenen onbelangrijke geluiden buiten te sluiten. Dit gewenningsproces duurt echter meestal lang (ongeveer enkele maanden).
Andere behandelmogelijkheden zijn technische hulpmiddelen zoals een noiser (een klein apparaatje vergelijkbaar met hoortoestellen dat individueel instelbare geluiden produceert) en gehoorspecifieke oefeningen. Deze helpen patiënten ook hun overgevoeligheid voor geluid (hyperacusis) te verminderen.
Naast de symptomatische behandeling zal de arts ook andere aandoeningen behandelen die oorzakelijk blijken te zijn. In veel gevallen blijft de oorzaak van hyperacusis echter onduidelijk.
het voorkomen
Concrete preventie van hyperacusis is niet mogelijk. Over het algemeen is het raadzaam om overmatige blootstelling aan lawaai te vermijden of gehoorbescherming te gebruiken op het werk en in de vrije tijd (concerten, uitgaansgelegenheden, enz.).
