Angst - Oorzaken en therapie

Kort overzicht

• Wat is angst? Eigenlijk een normale reactie op bedreigende situaties. Angst is pathologisch als het zonder specifieke oorzaak optreedt, een frequente/permanente metgezel wordt en de kwaliteit van leven schaadt.
• Vormen van pathologische angst: gegeneraliseerde angststoornis, paniekstoornis, obsessief-compulsieve stoornis, fobieën (zoals claustrofobie, arachnofobie, sociale fobie), posttraumatische stressstoornis, hartneurose, hypochondrie, angst bij schizofrenie en depressie.
• Oorzaken van pathologische angst: verschillende verklarende benaderingen (psychoanalytisch, gedragsmatig en neurobiologisch). Factoren die angst veroorzaken zijn stress, trauma, alcohol- en drugsgebruik, bepaalde medicijnen, schildklierstoornissen, hart- en hersenziekten.
• Wanneer moet u een arts raadplegen? In het geval van overmatige angst: angst die frequenter of ernstiger wordt en niet op zichzelf kan worden overwonnen, angst zonder objectieve oorzaak en/of ernstig verminderde kwaliteit van leven als gevolg van de angst.
• Diagnose: Uitgebreid interview, vragenlijsten, eventueel verder onderzoek.
• Therapie: Cognitieve gedragstherapie, dieptepsychologische methoden, medicatie.
• Zelfhulp en profylaxe: Ontspanningsmethoden, geneeskrachtige planten, gezonde levensstijl met voldoende beweging en gezonde voeding.

Angst: beschrijving

Angst is, net als vreugde, plezier en woede, een van de fundamentele menselijke emoties. Het is van cruciaal belang om te overleven: degenen die bang zijn, handelen bijzonder voorzichtig en aandachtig in kritieke situaties – of brengen zichzelf überhaupt niet in gevaar. Bovendien zorgt angst ervoor dat het lichaam alle reserves mobiliseert die het nodig heeft om te vechten of te vluchten.

Angst: symptomen

Angst gaat gepaard met verschillende lichamelijke symptomen. Deze omvatten:

• Hartkloppingen
• versnelde puls
• @ zweten
• tremoren
• ademhalingsproblemen
• duizeligheid

In gevallen van ernstige angst kunnen ook pijn op de borst, braken, diarree, angstgevoelens en zelfs bewustzijnsverlies optreden. Patiënten hebben het gevoel dat ze buiten zichzelf zijn of gek worden. Tijdens paniekaanvallen zijn patiënten vaak bang voor de dood. Algemene angst gaat op zijn beurt vaak gepaard met pijn.

Angst: wat is normaal, wat is pathologisch?

Er is sprake van pathologische angst wanneer de angst zonder concrete reden ontstaat of zelfs een constante metgezel wordt. Het kan dan de levenskwaliteit van de getroffen persoon aanzienlijk beperken. Dergelijke angsten zijn geen normale reactie op een concrete dreiging, maar een onafhankelijk ziektebeeld dat psychotherapeutisch moet worden behandeld.

Vormen van angststoornissen

De term angststoornis verwijst naar een groep psychische stoornissen waarbij angstsymptomen optreden zonder externe dreiging. Deze angstsymptomen kunnen fysiek zijn (hartkloppingen, zweten, enz.) en psychologisch (catastrofaal denken, vermijdingsgedrag zoals weigering om de deur uit te gaan, enz.). Een angststoornis kan zich in verschillende vormen manifesteren:

Gegeneraliseerde angststoornis.

Voor mensen met een gegeneraliseerde angststoornis zijn zorgen en angsten constante metgezellen. Vaak hebben deze angsten geen concrete oorzaak (diffuse zorgen, angsten en algemene nervositeit).

Ze kunnen echter ook betrekking hebben op reële bedreigingen (mogelijkheid van een auto-ongeluk of ziekte van naaste familieleden, enz.), hoewel de angstsymptomen in dit geval overdreven zijn.

Obsessief-Compulsieve Stoornis

Een obsessief-compulsieve stoornis wordt gekenmerkt door obsessieve gedachten en/of handelingen. Patiënten reageren bijvoorbeeld gespannen en angstig als ze bepaalde rituelen niet kunnen uitvoeren. Hiertoe behoren bijvoorbeeld dwanghandelingen om zich te wassen, voorwerpen te tellen of herhaaldelijk te controleren of ramen op slot zijn.

Obsessieve gedachten kunnen bijvoorbeeld een agressieve, aanstootgevende of beangstigende inhoud hebben.

Fobie

Mensen met een fobie zijn overmatig bang voor bepaalde situaties of voorwerpen. Toch weten de meeste patiënten dat hun angsten feitelijk ongegrond zijn. Niettemin veroorzaken de overeenkomstige sleutelprikkels soms gewelddadige angstreacties.

Dergelijke belangrijke stimuli kunnen bepaalde situaties zijn (vliegreizen, grote hoogte, liftrit, enz.), natuurlijke fenomenen (onweersbuien, open water, enz.) of bepaalde dieren (zoals spinnen, katten). Soms veroorzaken dingen die verband houden met ziekte en letsel (bloed, injecties, enz.) ook een fobie.

Deskundigen onderscheiden drie hoofdtypen fobieën:

Agorafobie (“claustrofobie”).

Op de middellange termijn trekken patiënten zich vaak volledig terug uit angst en verlaten ze hun huis niet meer.

Sociale angst

Mensen met een sociale fobie zijn bang om in het middelpunt van de belangstelling te staan, in een gênante situatie terecht te komen of te falen. Daarom trekken ze zich steeds meer terug uit het sociale leven.

Specifieke fobie

Hier heeft de fobie een nauw gedefinieerde trigger. Dit is bijvoorbeeld het geval bij arachnofobie, spuitfobie, vliegangst, claustrofobie (angst voor besloten ruimtes) en hoogtevrees (duizeligheid).

Niet elke fobie hoeft behandeld te worden. Maar als uw angststoornis uw kwaliteit van leven beperkt, moet u therapie krijgen.

Posttraumatische stressstoornis (PTSD).

Posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontstaat als gevolg van een extreem stressvolle of bedreigende ervaring (trauma). Het kan bijvoorbeeld gaan om een ​​oorlogservaring, een natuurramp, een ernstig ongeval, de dood van een naast familielid, seksueel misbruik of andere ervaringen van geweld.

Zogenaamde flashbacks zijn typerend voor PTSS. Dit zijn plotselinge, uiterst stressvolle herinneringsfragmenten waarin de getroffen persoon de traumatische ervaring steeds opnieuw beleeft. Flashbacks worden bijvoorbeeld veroorzaakt door geluiden, geuren of bepaalde woorden die nauw verband houden met de traumatische ervaring.

Om deze prikkels te vermijden trekken veel getraumatiseerde mensen zich terug. Ze zijn zeer nerveus en prikkelbaar, lijden aan slaap- en concentratiestoornissen, maar lijken tegelijkertijd steeds emotielozer.

Paniekstoornis

Paniekstoornis komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De getroffenen hebben herhaalde massale angstaanvallen met ernstige fysieke en psychologische symptomen. Deze omvatten kortademigheid, hartkloppingen, benauwdheid in de keel of gevoelens van verstikking, zweten, misselijkheid, angst om dood te gaan of de controle te verliezen, en gevoelens van onwerkelijkheid.

Meestal duurt een paniekaanval minder dan een half uur. Het kan vrij onverwacht optreden of door bepaalde situaties worden veroorzaakt.

Andere soorten pathologische angst

Mensen met hypochondrie (nieuwe term: hypochondrische stoornis) leven in permanente angst om aan een ernstige of zelfs dodelijke ziekte te lijden. Daarbij interpreteren ze onschuldige lichamelijke symptomen verkeerd. Zelfs de verzekering van artsen dat ze gezond zijn, kan hen niet overtuigen of geruststellen.

Hypochondrie behoort – net als hartneurose – tot de zogenaamde somatoforme stoornissen: hierbij hebben de getroffenen last van hartkloppingen en kortademigheid en zijn ze bang voor een hartaanval, zonder dat er een organische oorzaak voor de klachten wordt gevonden.

Soms treedt angst op als een symptoom van andere ziekten. Mensen met schizofrenie lijden bijvoorbeeld vaak aan enorme angstgevoelens. Ze ervaren hun buitenwereld als bedreigend, hebben hallucinaties of een vervolgingswaan. Depressie gaat ook vaak gepaard met objectief ongegronde angsten.

Angst: oorzaken

Er zijn verschillende theorieën over de oorsprong van pathologische angst of angststoornissen:

• Gedragstherapeutische benaderingen beschouwen angsten daarentegen als aangeleerd. Een voorbeeld is vliegangst. Het kan ontstaan ​​wanneer betrokkene een bedreigende situatie (bijvoorbeeld sterke turbulenties) aan boord heeft meegemaakt. Dienovereenkomstig kunnen angsten zich ontwikkelen door louter observatie – bijvoorbeeld wanneer een kind ervaart dat zijn moeder bang is voor een spin.

• Neurobiologische benaderingen gaan er daarentegen van uit dat het autonome zenuwstelsel bij angstpatiënten instabieler is dan bij gezonde mensen en daarom bijzonder snel en heftig reageert op prikkels.

Factoren die angst kunnen veroorzaken

• Stress: Ernstige mentale stress kan leiden tot permanente gevoelens van angst of paniekaanvallen.

• Trauma: Traumatische ervaringen zoals oorlog, ongelukken, misbruik of natuurrampen kunnen terugkerende angst veroorzaken.

• Alcohol- en drugsgebruik: gebruik van drugs zoals alcohol, LSD, amfetaminen, cocaïne of marihuana kan ook angst of paniek veroorzaken.

• Schildklierfunctiestoornissen: zowel hyperthyreoïdie als hypothyreoïdie kunnen leiden tot angst- en paniekaanvallen.

• Ziekten van het hart: Organische hartklachten zoals hartritmestoornissen of hartstenose (angina pectoris) kunnen ook enorme angst veroorzaken.

• Ziekten van de hersenen: In zeldzame gevallen ligt een organische ziekte van de hersenen, bijvoorbeeld een ontsteking of een hersentumor, ten grondslag aan angst.

Angst: wanneer moet u een arts raadplegen?

Als een of meer van de volgende punten op u van toepassing zijn, moet u een arts raadplegen over uw angstgevoelens:

• Je angst is overdreven.
• Uw angst wordt elke keer frequenter en intenser.
• Je kunt je angst niet alleen overwinnen.
• Uw huidige levensomstandigheden kunnen de ernst van uw angst niet verklaren.
• Uw kwaliteit van leven wordt ernstig beperkt vanwege uw angst.
• Je trekt je terug uit het sociale leven vanwege je angst.

Zelfs angsten die een begrijpelijke oorzaak hebben, kunnen behandeling vereisen. Bijvoorbeeld wanneer een levensbedreigende ziekte zoals kanker gepaard gaat met enorme angst.

Angst: wat doet de dokter?

De arts stelt de diagnose na een uitgebreid interview, waarin ook mogelijke oorzaken en triggers van de angsten worden besproken (anamnese). Gespecialiseerde vragenlijsten helpen hierbij. Ze maken het mogelijk om te beoordelen hoe sterk uw angst is en waar deze tegen gericht is.

In sommige gevallen zijn verdere onderzoeken (zoals bloedonderzoek, ECG) nodig om organische oorzaken van de angstsymptomen uit te sluiten.

Zodra uw angst meer gedetailleerd is opgehelderd, kan de arts een passende behandeling voorstellen.

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie is bijzonder effectief gebleken bij de behandeling van angst. Het kan worden gebruikt om angstwekkende gedragspatronen, gedachten en gevoelens te ontdekken en te bevragen. Gerichte oefeningen helpen deze angstwekkende patronen te veranderen.

Patiënten met een sociale fobie kunnen rollenspellen gebruiken om enge situaties in een beschermde ruimte uit te proberen. Zo verwerven ze zelfvertrouwen en sociale vaardigheden. Dit helpt hen hun angsten te overwinnen.

Dieptepsychologische methoden

Soms kan dieptepsychologische therapie (bijvoorbeeld psychoanalyse) ook nuttig zijn. Dit kan dieperliggende psychologische problemen als oorzaak van de angst aan het licht brengen en eraan werken.

Geneesmiddel

Naast psychotherapeutische maatregelen kan medicatie helpen de angst onder controle te houden. Onder andere antidepressiva zijn effectief gebleken. Kalmerende middelen zoals benzodiazepinen kunnen ook de angst verlichten. Omdat ze echter verslavend kunnen zijn, mogen ze alleen onder medisch toezicht en gedurende een beperkte periode worden ingenomen.

Behandeling van veroorzakende ziekten

Als andere ziekten (zoals schizofrenie) de oorzaak zijn van pathologische angst, moeten deze professioneel worden behandeld.

Angst: wat u zelf kunt doen

Zelfs bij ‘normale’ (niet pathologische) angst en spanning moet je actief worden.

Ontspanningsmethoden

In ieder geval is het zinvol om een ​​ontspanningsmethode te leren. De reden: ontspanning en angst zijn twee emotionele toestanden die elkaar uitsluiten. Dus als je een ontspanningstechniek beheerst, kun je deze gebruiken om grip te krijgen op angst- en zelfs paniekaanvallen. Voorbeelden hiervan zijn speciale ademhalingsoefeningen, yoga, autogene training en de progressieve spierontspanning van Jacobson.

Medicinale planten

De volgende geneeskrachtige planten zijn bijzonder nuttig bij symptomen zoals angst, nervositeit, innerlijke spanning en rusteloosheid:

Ze kunnen afzonderlijk of in combinatie worden gebruikt.

Kant-en-klare bereidingen uit de apotheek

In de apotheek zijn diverse kant-en-klare preparaten op basis van bovengenoemde geneeskrachtige planten verkrijgbaar, bijvoorbeeld als capsules, dragees of druppels. Kruidengeneesmiddelen hebben een gecontroleerd gehalte aan actieve ingrediënten en zijn officieel goedgekeurd als medicijn. Raadpleeg uw apotheker voor advies over selectie en gebruik.

Geneeskrachtige planten als thee

Als uw angst ondanks de behandeling niet verbetert of zelfs verergert, dient u een arts te raadplegen. Als u daarnaast nog andere medicijnen moet gebruiken, overleg dan met een arts of apotheker voordat u medicinale plantenpreparaten gebruikt. Dit zal u helpen ongewenste interacties te voorkomen.

Lifestyle

Daarnaast kan een gezondere levensstijl ook een positief effect hebben op angstklachten. Lichaamsbeweging vermindert bijvoorbeeld stress en verhoogt de conditie. Bovendien verbetert lichaamsbeweging de slaap, die bij veel angstpatiënten aanzienlijk wordt verstoord.

Een gezond dieet zorgt voor extra energie. Dit alles heeft ook effect op de mentale stabiliteit: wie zich alerter en fitter voelt, kan beter omgaan met problemen, conflicten en angst.