Afonie: duur, behandeling, oorzaken

Kort overzicht

Duur: Hoe lang het stemverlies duurt, is afhankelijk van de oorzaak. Meestal komt de stem terug.
Behandeling: Afonie is meestal goed te behandelen met stembehoud, medicatie, logopedie, psychotherapie, een operatie is zelden nodig.
Oorzaken: Afonie kan verschillende fysieke en psychologische oorzaken hebben.
Wanneer moet u naar een arts gaan: Als de afonie plotseling optreedt of langer dan drie weken aanhoudt.
Diagnose: ziektebeeld, onderzoek van het strottenhoofd, verdere onderzoeken: echografie, CT, MRI.
Preventie: Gebruik uw stem niet overmatig, leid een gezonde levensstijl (vermijd alcohol en nicotine).

Hoe lang duurt stemverlies?

Hoe lang stemverlies duurt, hangt af van de oorzaak. In de meeste gevallen ligt een onschuldige verkoudheid aan de basis van het stemverlies. In deze gevallen kunt u het beste rustig aan doen met uw stem. Het duurt meestal een paar dagen voordat het terugkeert.

Tumoren of zenuwgerelateerde schade aan de stembanden kunnen langer duren om te genezen, in sommige gevallen zelfs jaren. Volledige verlamming van de stembanden (zoals na een beroerte of na een operatie) kan onder bepaalde omstandigheden blijvend blijven.

De prognose is over het algemeen goed: het stemverlies is meestal te genezen. In ieder geval is het raadzaam om snel na het begin van het stemverlies een arts te raadplegen. Dit geldt vooral als de afonie psychologische oorzaken heeft. Hoe langer het stemverlies onbehandeld blijft, hoe langduriger de behandeling zal zijn.

Als het stemverlies langer dan drie weken aanhoudt, is het raadzaam een KNO-arts of foniater te raadplegen!

Wat kun je doen als je stem weg is?

Als de stem zijn toon verliest, is dit een alarmsignaal. Het is raadzaam om zodra de eerste klachten optreden actie te ondernemen om verslechtering te voorkomen. Als de oorzaak van het stemverlies onduidelijk is of als de stem langer dan drie weken afwezig blijft, is een bezoek aan de arts raadzaam. Als de afonie gepaard gaat met een luchtweginfectie, kunnen de volgende tips helpen:

Bescherm uw stem.
Vermijd stress.
Probeer ontspanningsoefeningen.
Vermijd alcohol en roken.
Drink voldoende vloeistoffen.
Vermijd droge verwarmingslucht, omdat deze de slijmvliezen uitdroogt.

Huismiddeltjes voor stemverlies

De volgende huismiddeltjes kunnen ook helpen bij stemverlies:

Gorgelen met zout water: Gorgelen met zout water zou een ontstekingsremmend en decongestivum effect hebben. Meng hiervoor een theelepel zout met 250 ml lauw water. Hierin lost het zout sneller op dan in koud water. Gorgel elke twee tot drie uur ongeveer vijf minuten.

Gorgelen met salie: In plaats van zout kun je ook salie gebruiken. Er wordt gezegd dat salie een antibacteriële en ontstekingsremmende werking heeft. Bereid een in de handel verkrijgbare saliethee of voeg een handvol verse salieblaadjes toe aan kokend water. Laat het brouwsel ongeveer vijf minuten trekken voordat u gaat gorgelen.

Thee: Preparaten met gember, tijm, smalle weegbree of kaasjeskruid verzachten de slijmvliezen en verlichten de symptomen.

Keelkompressen: Keelkompressen zijn een beproefd huishoudelijk middel tegen verkoudheid. Ze kunnen warm of koud, droog of vochtig worden aangebracht. Het principe is altijd hetzelfde: een katoenen doek wordt over de nek gelegd en afgedekt en vastgezet met een andere doek.

Hoe u nekkompressen correct aanbrengt, leest u hier.

Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden, niet beter worden of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.

Wat helpt tegen hoesten en geen stem?

Als u tegelijkertijd afonie en hoesten heeft, is dit meestal te wijten aan acute keelontsteking. Normaal gesproken is het onschadelijk en geneest het binnen een paar dagen vanzelf, op voorwaarde dat de patiënt echt goed voor zijn stem zorgt. Als er andere klachten optreden, zoals koorts of kortademigheid, is een bezoek aan de arts raadzaam. Hij of zij zal naast stembescherming ook koortswerende en hoestverlichtende medicijnen voorschrijven.

Behandeling door een arts

Behandeling van organische afonie

Als u verkouden bent of een keelontsteking heeft, is het meestal voldoende om uw stem rustig aan te doen. Als de patiënt ook andere symptomen heeft, zoals keelpijn of hoesten, behandelt de arts deze meestal symptomatisch, bijvoorbeeld met zuigtabletten of hoestonderdrukkers. Als de patiënt koorts heeft, zal de arts antipyretica voorschrijven. Antibiotica worden alleen gebruikt als de arts een bacteriële infectie diagnosticeert. Als de kou geneest, keert de stem ook terug.

Een operatie kan nodig zijn als er veranderingen in de stemplooien optreden, zoals cysten of poliepen. Hetzelfde geldt voor papillomen (goedaardige gezwellen) en andere tumoren. Na de operatie heeft de stem enige tijd nodig om te rusten. Meestal wordt dit gevolgd door stemtherapie bij een logopedist. Dit helpt de normale vocale functie te herstellen met speciale oefeningen.

Functionele afonietherapie

Psychogene afonie: Bij psychogene (of dissociatieve) afonie is het eerst van belang om te achterhalen welke psychologische oorzaken tot stemverlies hebben geleid. Om dit te doen, verwijst de arts de patiënt naar een psychotherapeut. Idealiter is de therapeut ook geschoold in logopedie. Bij dissociatieve afonie is een combinatie van psychotherapie en logopedie het meest effectief.

Het is belangrijk om in een vroeg stadium met de therapie te beginnen. De behandeling van psychogene afonie kan enige tijd duren.

Afonie met psychologische oorzaken kan ook worden genezen. Verlies de moed niet, in de meeste gevallen komt je stem terug!

Oorzaken en mogelijke ziekten

Stemloosheid kan verschillende oorzaken hebben. In de meeste gevallen wordt het stemverlies veroorzaakt door een onschuldige verkoudheid. Als de stembanden echter geen hoorbaar geluid meer produceren, zitten er in sommige gevallen ook ernstige ziekten achter.

Afonie: Fysieke (organische) oorzaken

Larynxirritatie: Nicotine, alcohol, cafeïne of milieutoxines zoals asbest irriteren de slijmvliezen en beschadigen zo de stemplooien.

Acute laryngitis: Laryngitis (acute laryngitis) begint meestal met heesheid en pijn bij het slikken, soms gepaard gaand met koorts. Laryngitis wordt meestal veroorzaakt door virussen. Als de stem niet wordt gespaard, kan deze zich ontwikkelen tot afonie. De ontstoken en gezwollen stemplooien geven geen geluid meer. De ernstige zwelling in het gebied van het strottenhoofd kan leiden tot kortademigheid. Bij kinderen wordt dit pseudokroep genoemd.

Chronische laryngitis: Bij chronische laryngitis treden de symptomen gedurende meerdere weken in verschillende mate op. De symptomen variëren van heesheid tot volledige afonie. Ze gaan gepaard met moeite met het schrapen van de keel, hoesten en pijn in de keel.

Difterie: De belangrijkste symptomen van difterie (echte kroep) zijn blaffende hoest, heesheid en stemverlies. Bij het inademen zijn fluitende geluiden hoorbaar. Difterie komt tegenwoordig zelden voor omdat er een vaccinatie tegen bestaat. Als difterie echter toch uitbreekt, is deze gemakkelijk te behandelen.

Poliepen op de stemplooien: Poliepen zijn gezwellen op het slijmvlies. Ze laten zich voelen door heesheid, een gevoel van vreemd lichaam en een drang om de keel te schrapen. Vooral rokers worden getroffen.

Letsel aan het strottenhoofd als gevolg van intubatie: Intubatie is noodzakelijk als een patiënt niet zelfstandig kan ademen. Dit kan het geval zijn tijdens operaties onder algemene verdoving of tijdens reddingsoperaties. De arts brengt een beademingsslang in de neus of mond van de patiënt. Via de slang wordt de patiënt kunstmatig beademd. In sommige gevallen kunnen de stembanden in het strottenhoofd beschadigd raken wanneer de buis wordt ingebracht.

Verlamde stembanden: Verlamde stembanden kunnen ook afonie veroorzaken. Het kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door een beroerte of een operatie in het gebied waar de terugkerende larynxzenuw (de zenuw die de stemplooien aanstuurt) loopt. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn tijdens een operatie aan de schildklier of in de borstkas. Bij bilaterale verlamming blijft de stemspleet smal en kunnen de stemplooien niet uit elkaar bewegen.

Neurologische ziekten: Ziekten zoals Parkinson of multiple sclerose, die gepaard gaan met schade aan de zenuwen, kunnen ook de stemplooien aantasten en tot afonie leiden.

Niet-organische (functionele) oorzaken

Als de stemloosheid geen fysieke oorzaak heeft, spreekt men van niet-organische of functionele afonie.

Het kan worden veroorzaakt door overbelasting van de stem of psychologische oorzaken hebben. De getroffenen zijn verder lichamelijk gezond. Voordat een arts functionele afonie diagnosticeert, sluit hij eerst eventuele lichamelijke oorzaken uit.

Overmatig gebruik van de stem

Mensen die om professionele redenen veel spreken of zingen, gebruiken hun stem vaak te veel. Tot deze risicogroep behoren bijvoorbeeld docenten, sprekers en zangers. Als gevolg van de constante belasting van de stemplooien ontstaan zogenaamde zangerknobbeltjes. Ze bestaan uit bindweefsel en belemmeren de trilling van de stemplooien. De stemstoornis veroorzaakt in eerste instantie heesheid. Als de stem niet consequent wordt beschermd, zal deze uiteindelijk volledig falen.

Psychogene afonie

Bij psychogene afonie is de stem toonloos, alleen fluisteren en ademen is mogelijk. De stemfunctie is echter nog steeds aanwezig: hoewel de stem stopt tijdens het spreken, blijft hij vocaal bij het schrapen van de keel, niezen, hoesten en lachen. Dit kenmerk onderscheidt psychogene afonie van organische afonie.

Patiënten melden vaak dat ze voorheen lange tijd hebben gezwegen over sterk stressvolle gevoelens zoals verdriet of woede, in plaats van deze te uiten. Het stemverlies is een uiting van het proberen te ontsnappen aan de ondraaglijke situatie door te zwijgen.

Mogelijke oorzaken zijn

Zeer stressvolle gebeurtenissen (trauma, shock)
Angst
Langdurige stress
Conflictsituaties
Moeilijke levenssituaties
Ernstige nervositeit, onzekerheid
Depressie
Neurosen
afschuw

Wanneer een dokter bezoeken?

Meestal is het een verkoudheid die tot heesheid of afonie leidt. Als tegelijkertijd symptomen zoals keelpijn of verkoudheid aanwezig zijn, is een griepachtige infectie waarschijnlijk. De symptomen genezen meestal binnen een paar dagen.

Als de oorzaak van het stemverlies duidelijk is, bijvoorbeeld na het bijwonen van een concert of als gevolg van werkgerelateerd overmatig gebruik, is het meestal niet nodig om naar een arts te gaan. In dit geval is het voldoende om de stem een paar dagen rust te geven.

Als het stemverlies optreedt zonder een begeleidende infectie of plotseling, moet een arts de oorzaak onderzoeken. Hetzelfde geldt als u langer dan drie weken uw stem verliest.

Zorg ervoor dat u een arts raadpleegt als dit het geval is

De oorzaak van de afonie is onduidelijk
Het stemverlies komt herhaaldelijk voor
U heeft ook symptomen zoals het gevoel van een vreemd lichaam, koorts of ademhalingsmoeilijkheden
De stem is ondanks rust na drie weken niet teruggekomen
Er kunnen psychologische oorzaken achter het stemverlies zitten

Wat is afonie?

Afonie is geen spraakstoornis: de getroffenen hebben een normale spraak, maar kunnen niet praten omdat hun stem faalt.

Naast stemverlies zijn er ook andere lichamelijke klachten mogelijk. Patiënten melden bijvoorbeeld pijn bij het spreken en ongewoon vaak schrapen van de keel. Spanning in het keel- en nekgebied komt zeer vaak voor. Dit leidt soms tot hoofdpijn. In ernstige gevallen is er ook een gevoel van vreemd lichaam (brok in de keel).

Hoe wordt de stem gevormd?

De menselijke stem wordt geproduceerd in het strottenhoofd. Wanneer de uitgeademde lucht langs de stemplooien (ook wel stembanden genoemd) stroomt, beginnen deze te trillen. Bij het spreken zijn de stembanden gespannen. Hierdoor wordt de glottis, de opening tussen de stembanden, smaller. Het geluid verandert afhankelijk van hoe ver de glottis sluit. Het geluid wordt gevormd en versterkt in de nasopharynx, mond en keel en uiteindelijk met de tong en lippen tot een geluid gevormd.

Bij afonie blijft de glottis open omdat de stemplooien verkrampen of niet goed kunnen sluiten. Er wordt geen hoorbaar geluid geproduceerd, alleen fluisteren is mogelijk.

Wat doet de dokter?

De dokter probeert erachter te komen wat tot het stemverlies heeft geleid. Om dit te doen, zal hij eerst vragen naar de symptomen en hoe lang deze al bestaan.

Hij kan de volgende vragen stellen:

Hoe lang heb je al geen stem?
Was er veel druk op uw stem voordat de afonie optrad?
Bent u een leraar/docent/spreker/zanger/acteur?
Heeft u bekende luchtweg- of larynxaandoeningen?
Heeft u kort voordat het stemverlies optrad een operatie ondergaan, bijvoorbeeld in het borst- of keelgebied?
Zo ja, werd de operatie uitgevoerd onder algemene verdoving met kunstmatige beademing?
Rook je? Zo ja, hoeveel en voor hoe lang?
Drink je alcohol? Zo ja, hoeveel?
Heeft u een vreemd lichaamgevoel in uw keel?
Welke medicijnen gebruikt u momenteel?

Vervolgens onderzoekt hij de keel, het strottenhoofd en de stemplooien op veranderingen. Hiervoor gebruikt hij een laryngoscoop, een speciaal apparaat waarmee hij naar het strottenhoofd kan kijken.

Als er een vermoeden bestaat van een virale of bacteriële infectie, neemt de arts een uitstrijkje uit de keel. Dit wordt vervolgens in het laboratorium onderzocht op mogelijke ziekteverwekkers.

Als er een tumor wordt vermoed in het gebied van het strottenhoofd, worden beeldvormingsprocedures gebruikt, bijvoorbeeld een echografisch onderzoek (US), computertomografie (CT) of magnetische resonantie beeldvorming (MRI).