Kort overzicht
- Symptomen: pijn, zwelling, roodheid, ochtendstijfheid, spanningsgevoel, knarsen bij bewegen
- Behandeling: Immobilisatie met spalk of strak verband, koeling indien nodig, fysiotherapie, ontstekingsremmende zalven en tabletten, cortisone-injecties, operatie in ernstige gevallen
- Oorzaak en risicofactoren: Ontsteking van de peesmantels door overbelasting of onjuiste belasting van gewrichten, bijvoorbeeld tijdens het sporten, op het werk of bij het spelen van muziek; zelden als gevolg van letsel of infectie
- Diagnose: Gebaseerd op de symptomen en typische tekenen van ontsteking; zelden röntgenonderzoek
- Prognose: Meestal goed als het gewricht geïmmobiliseerd is; chronische progressie mogelijk indien onbehandeld
- Preventie: Opwarmingsoefeningen, “opwarmingsspellen”, gewrichtsvriendelijke technieken en actiereeksen, gebruik technische hulpmiddelen
Wat is tendinitis?
Vooral bij overbelasting kan een peesmantel ontstoken raken. Tendovaginitis zelf moet worden onderscheiden van peesschede-ontsteking (tendinitis).
In principe kan tendovaginitis in elke peesschede voorkomen. Het treft vooral vaak de vingers of pols, soms ook de voet. Het kan ook de onderarm, bovenarm, elleboog, schouder, achterkant van de knie, been, enkel of grote teen aantasten.
Bekende bijzondere vormen van tendinitis in de hand zijn knipvinger en tendovaginitis de Quervain. Bij beide ziekten zijn de pezen vernauwd, daarom noemen artsen ze tendovaginitis stenosans (stenose = vernauwing).
Als de klachten zich aan de binnenkant van de vingers voordoen, kan er sprake zijn van een knipvinger. Meer hierover lees je in het artikel Knipvinger.
Hoe manifesteert tendinitis zich?
Peesschedeontsteking begint vaak sluipend. Over het algemeen zijn de vijf tekenen van ontsteking te herkennen:
- Roodheid (rubor)
- Zwelling (tumor – niet in de zin van kanker)
- Pijn (dolor)
- Opwarming (calorieën)
- Functionele beperking (functionio laesa)
Hoe verloopt de ontsteking van de peesmantel op de betreffende plaatsen?
Het belangrijkste symptoom is pijn over de aangetaste peesschede (bijvoorbeeld pijn in de pols). Deze pijn wordt heviger wanneer het gewricht, of beter gezegd de aangedane pees, actief of passief wordt bewogen. Zwelling en roodheid zijn meestal zichtbaar boven het aangetaste gewricht. Ook ochtendstijfheid en een gevoel van spanning worden vaak beschreven. Sommige patiënten voelen een knarsend gevoel wanneer ze het gewricht bewegen. Artsen spreken dan van tendovaginitis crepitans.
Behandeling
Conservatieve therapie
Om bewegingen te vermijden die de peesontsteking verergeren en de pijn verergeren, is het vaak zinvol om de hand, voet of het aangetaste gewricht te immobiliseren met een spalk of een strak verband. De immobilisatie mag echter slechts van korte duur zijn, omdat het mogelijk is dat de pees anders aan de peesmantel blijft plakken.
Dienovereenkomstig kunnen naast spalken of vaste verbanden zogenaamde stabiele tapes worden gebruikt om het gewricht te immobiliseren. Artsen zullen een gipsverband alleen in bijzondere situaties gebruiken, omdat het gewricht slechts gedurende een korte periode geïmmobiliseerd mag worden.
Fysiotherapie-oefeningen voor het versterken en strekken hebben over het algemeen een positief effect op de spieren en pezen. Fysiotherapie of manuele therapie kan ook chronische onjuiste belasting corrigeren.
Soms gebruiken artsen ontstekingsremmende pijnstillers, zoals niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Deze omvatten bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac. Ze kunnen als tabletten worden ingenomen. Ontstekingsremmende zalven zijn in veel gevallen ook nuttig.
Indien nodig (bijvoorbeeld bij herhaalde pijnlijke tendinitis) zal de arts gerichte cortisone-injecties toedienen. Ze hebben een ontstekingsremmende werking en helpen meestal goed, maar worden niet zo vaak toegediend als nodig is. Herhaalde cortisone-injecties kunnen het ongewenste effect hebben dat het peesweefsel wordt beschadigd.
Huismiddeltjes: wat kunt u zelf doen?
Er wordt gezegd dat verschillende huismiddeltjes helpen tegen de ontsteking en pijn van tendinitis. Voorbeelden:
- Toepassingen met mierikswortel, geneeskrachtige klei of kwark zouden ook helpen.
- Een zalf met propolis (bijenhars) heeft een ontstekingsremmende werking.
Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden, niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.
Chirurgie
Als ondanks intensieve conservatieve behandeling pijn en terugkerende tendovaginitis optreden, overwegen artsen vaak een operatie. Dit wordt vaak poliklinisch uitgevoerd en meestal onder plaatselijke verdoving (of indien nodig onder algemene verdoving). Afhankelijk van het type anesthesie verlaten patiënten de kliniek onmiddellijk na de ingreep (bij lokale anesthesie) of na enkele uren (bij algemene anesthesie).
Nazorg
Na de operatie is het raadzaam om direct te beginnen met lichte bewegingsoefeningen om verklevingen te voorkomen. Ongeveer tien dagen na de operatie worden de hechtingen verwijderd. Het litteken zal de eerste weken nog pijnlijk zijn. Na verloop van tijd zal de pijn echter afnemen en zal het operatielitteken minder gevoelig worden. Afhankelijk van uw activiteit kunt u na ongeveer twee tot drie weken weer aan het werk.
Mogelijke complicaties
Zoals bij elke operatie zijn er ook bij een peesschedeoperatie complicaties mogelijk, bijvoorbeeld als zenuwen per ongeluk gewond raken. Het komt zelden voor dat een zenuw in het littekenweefsel groeit. Als de pijn en het ongemak na een symptoomvrij interval terugkeren, kan een nieuwe operatie noodzakelijk zijn.
Een verdere complicatie is dat de operatiewond geïnfecteerd kan raken. Het moet dan worden behandeld met een antibioticum.
Alternatieve geneeskunde en homeopathie
- Sint-janskruid
- arnica
- Essentiële oliën zoals bergamot, lavendel, sinaasappel, citroen om in te wrijven
De remedies zouden een pijnstillend, ontstekingsremmend en soms verkoelend effect hebben.
Kruidengeneesmiddelen zijn vaak effectief, zelfs vanuit wetenschappelijk oogpunt. Conventionele pijnstillers zijn echter over het algemeen effectiever. Bespreek met uw arts of kruidengeneesmiddelen een goede aanvulling op een therapie kunnen zijn.
Op het gebied van de homeopathie zijn er behandelingen voor tendinitis die gebaseerd zijn op verdunningen van Acidum fluoricum (“fluorwaterstofzuur”) of Bryonia (“witte raap”).
Het concept homeopathie is controversieel. De effectiviteit ervan kan niet worden bewezen volgens conventionele medische, wetenschappelijke en op bewijs gebaseerde criteria.
Oorzaken en risicofactoren
Verwondingen kunnen ook de ontsteking veroorzaken. Soms is een reumatische aandoening de oorzaak van tendovaginitis. Slechts zeer zelden zijn bacteriën verantwoordelijk voor de ontsteking (septische tendovaginitis).
Door de ontstekingsreactie zwellen de pees en de peesmantel op, waardoor het fijne vochtfilmpje in de peesmantel niet meer voldoende is voor een soepele peesbeweging. Soms blijft de pees zelfs vastzitten in de peesmantel.
Dit verhoogt de ontsteking en veroorzaakt extra pijn. De oppervlakken van de pees en de peesmantel veranderen vaak als gevolg van de ontstekingsreactie, waardoor tijdens het bewegen een voelbaar en hoorbaar wrijvend gevoel ontstaat (tendovaginitis crepitans).
Vingers
De buigpezen van de vingers strekken zich uit tot in de handpalm aan de binnenkant van de vinger en de strekpezen aan de bovenkant van de vinger strekken zich uit tot in de handrug. Als hun peesmantels ontstoken raken, doen de vingers pijn bij het bewegen.
Pols
Peesschedes in de pols raken vaak ontstoken en veroorzaken pijn. De oorzaak is meestal acute of chronische overbelasting of onjuiste belasting van de pezen die hier lopen.
Lokale kneuzingen van de pezen zorgen er soms ook voor dat een peesmantel ontstoken raakt (en soms de pees zelf). De buigpezen van de hand worden bijzonder belast tijdens sporten zoals klimmen, gymnastiek, roeien of tafeltennis. Intensief oefenen met muziekinstrumenten zoals de gitaar, viool of piano is ook vaak de reden dat een peesmantel ontstoken raakt in het polsgebied.
Een veel voorkomende vorm is de zogenaamde tendovaginitis stenosans de Quervain. In dit geval zijn twee peesmantels in de pols onder de duim ontstoken (in het zogenaamde eerste strekpeescompartiment): die van de korte strekspier en de korte strekspier van de duim. De duim doet pijn bij het bewegen, vooral bij het vastgrijpen.
Pijn in de arm
Elleboogpijn is vaak een teken van een tenniselleboog, veroorzaakt door voortdurende overbelasting en microtrauma’s die leiden tot scheurtjes in de pezen. Een tenniselleboog is echter een ontsteking van de peesaanhechtingen van de spieren van de onderarm en dus geen peesmantelontsteking. Armpijn veroorzaakt door tendinitis is meer gelokaliseerd in de onderarm.
Voet
Tendovaginitis in de voet komt minder vaak voor dan in de hand. De voetpeesmantels bevinden zich ter hoogte van het enkelgewricht. Bij mensen die aan sport doen, raken ze vaak ontstoken, hetzij als gevolg van een voetblessure of chronische instabiliteit van het enkelgewricht.
Onderzoeken en diagnose
Als u een tendovaginitis vermoedt, kunt u het beste een huisarts of een orthopedisch specialist raadplegen. Tendovaginitis kan meestal gemakkelijk worden gediagnosticeerd op basis van de medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek. Om uw medische geschiedenis vast te leggen, zal uw arts uitgebreid met u praten over uw symptomen. Hij of zij kan de volgende vragen stellen:
- Heeft u onlangs ongewoon zwaar werk met uw handen gedaan, zoals tuinieren of verhuizen?
- Wat is uw beroep? Werk je veel op een computertoetsenbord?
- Welke bewegingen veroorzaken de pijn?
- Hoe lang is de pijn al aanwezig?
- Helpen ontstekingsremmende medicijnen u?
Imaging-onderzoeken
Beeldvormingsprocedures zijn over het algemeen niet nodig en worden alleen in uitzonderlijke gevallen gebruikt. Om botveranderingen uit te sluiten, is het mogelijk om röntgenfoto's in twee vlakken te maken. Echografie kan ook worden gebruikt om de pees in beeld te brengen. Magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) maakt ook pezen zichtbaar.
Verloop van de ziekte en prognose
Tendinitis heeft vaak een langdurig beloop. Het is belangrijk om het gewricht vanaf het allereerste begin van de symptomen te beschermen om te voorkomen dat de acute ontsteking chronisch wordt. De prognose voor peesontsteking is echter goed, zolang de triggerende bewegingen zoveel mogelijk worden vermeden en er geen andere aandoeningen zijn zoals reuma of gewrichtsontsteking.
het voorkomen
Bij sedentaire activiteiten kan een dynamische bureaustoel helpen om belasting van gewrichten en rug te voorkomen, evenals problemen veroorzaakt door te lang stilzitten (bijvoorbeeld trombose).
Voor veel fysieke activiteiten bestaan er specifieke houdingen of technieken die de rug en gewrichten ontlasten, evenals passende technische hulpmiddelen.
Bij sport en muziek is het raadzaam om spieren, pezen en gewrichten goed op te warmen om specifieke problemen te voorkomen. Dit varieert van opwarmings- en rekoefeningen tot geleidelijke opwarming met muziekinstrumenten.