De afkorting sensorimotorisch is samengesteld uit de twee termen sensorisch en motorisch en beschrijft een motorische functie van de spieren, die grotendeels onbewust worden aangestuurd door sensorische indrukken. In de regel gaat het hierbij om aangeleerde complexe bewegingssequenties zoals rechtop lopen, fietsen, spelen met ballen, auto besturen en nog veel meer. Tijdens de leren proces, verbindingen (synapsen) worden gevormd in bepaalde centra van de hersenen, die worden opgeslagen in de multisensorische beweging geheugen.
Wat is sensomotorische functie?
De afkorting sensorimotorisch is samengesteld uit de twee termen sensorisch en motorisch. Het verwijst meestal naar aangeleerde complexe bewegingen zoals rechtop lopen, fietsen of autorijden. De term sensorimotorisch is een acroniem en bestaat uit de termen 'sensorisch' en 'motorisch'. Zintuiglijk omvat alle zintuiglijke diensten die bewust kunnen worden ervaren, zoals zien, horen, vestibulaire en proprioceptieve gewaarwordingen, en vele andere. Een belangrijk kenmerk van sensorimotorische activiteit is dat de complexe bewegingsprocessen gebaseerd zijn op multi-sensorische berichten, waarvan sommige onbewust kunnen worden ontvangen. De complexe sensorimotorische bewegingssequenties zelf kunnen ook grotendeels onbewust verlopen nadat ze voldoende intensief zijn getraind. Dit heeft als voordeel dat motorische instructies aan de spieren veel sneller, bijna reflexief, tot stand komen. Corrigerende motorische activiteit, gebaseerd op input van specifieke sensoren, kan dus veel vloeiender, eleganter en subtieler beginnen en verlopen bij fijne motoriek. Typisch is de leren van het rechtop lopen bij een peuter, wat veel tijd en intensieve oefening nodig heeft om vloeiend en onbewust rechtop te kunnen lopen. Het gebied van sensorimotorische wetenschap betreft zowel neurowetenschappen, die zich bezighouden met stimulusverwerking in de hersenen en de vertaling ervan in motorische stimuli naast de overdracht van prikkels, en sportwetenschap, die zich bezighoudt met de optimalisatie van het bewegingsapparaat.
Functie en taak
Complexe bewegingssequenties vertrouwen op input van onze zintuigen voor controle in grove en fijne motorische functies. De verwerking van de "ingangssignalen" die door de ogen worden geleverd, het gevoel van evenwicht, de oren, en proprioceptie bezet de grootste ruimte. Een systematische verbinding tussen sensorische en motorische systemen vormt daarom niet alleen een voorwaarde voor zeer complexe bewegingssequenties, maar ook voor bewegingssequenties die het normale leven überhaupt mogelijk maken. Complexe verbindingen tussen de afzonderlijke sensoren maken het zelfs mogelijk om de bewegingsvolgorde voort te zetten, zelfs in het geval van een tijdelijke storing van een sensor. Zo is het rechtop lopen zelfs in het donker mogelijk, omdat de controle van het rechtop lopen alleen mogelijk is via het vestibulaire systeem (evenwichtsorgaan) in verband met de proprioceptie De feedback van de proprioceptoren in de voeten is voldoende om rechtop te lopen. Daarentegen is fietsen in volledige duisternis niet mogelijk omdat de proprioceptoren in de voeten geen feedback kunnen geven over de positie van de fiets en het vestibulaire systeem alleen versnellingen kan melden. Aan de andere kant vertrouwt het oog ook op vestibulaire berichten omdat vestibulaire stimuli sneller zijn dan de complexe beeldverwerking in de hersenen Dit is bijvoorbeeld merkbaar in een vluchtsimulator zonder bewegingssysteem. Veel piloten vinden het moeilijk om te gaan met een vaste vluchtsimulator zonder bewegingsplatform omdat de snelle, vestibulaire prikkels voor gevoelige en tijdige stuurcorrecties ontbreken. De multisensorische bewegingssequentie wordt dan een eendimensionale bewegingssequentie die uitsluitend op het oog vertrouwt. Meest beschermend reflexen, zoals de ooglid sluitingsreflex of de patellapeesreflex, zijn ook gebaseerd op een sensorimotorisch proces, dat in sommige gevallen alleen via een enkele wordt geschakeld ganglion, ten gunste van een verkorting van de reactietijd tussen stimulus en uitvoering van de reflex. In de ooglid sluitreflex, die bedoeld is om te voorkomen dat een naderend insect het onbeschermde oog raakt, kan bijvoorbeeld een paar milliseconden het succes of falen van de reflex bepalen.
Ziekten en klachten
De samengestelde term sensorimotorisch suggereert al dat problemen kunnen optreden aan zowel de sensorische als de motorische kant. Vanwege de neuronale complexiteit van het algehele sensorische systeem en de neuronale circuits is het niet verwonderlijk dat problemen en ziekten vaker voorkomen aan de sensorische dan aan de motor, gespierde kant. Sensorisch-motorische disfunctie wordt vaak veroorzaakt door primaire neuronale aandoeningen zoals beroerte, Parkinson, hersenbloeding, dementie, of door stoornissen van de neuronale afferente sensorische transmissieroutes of de efferente motor zenuwen In beroertes, afsluiting een slagader veroorzaakt een gebrek aan zuurstof naar het gebied van de hersenen dat werd geleverd door de aangetaste slagader. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de sensorimotorische prestaties als de relevante centra worden beïnvloed door het infarct. polyneuropathie ziekte treft perifere zenuwen, inclusief gevoelige zenuwen, waardoor de sensorimotorische prestaties ernstig kunnen worden aangetast. Er zijn verhoogde risico's voor het optreden van neuropathie bij diabetici, bij chronische patiënten alcohol misbruik en in nicotine verslaving. polyneuropathie is een voorbeeld van een verlies van sensorimotorische functie als gevolg van een ziekte van het perifere gebied zenuwen of de transmissielijnen van sensorische berichten. De centrale zenuwstelsel wordt niet beïnvloed bij neuropathie. Parkinson is een niet-besmettelijke neuronale ziekte die zich zeer vroeg in het beloop manifesteert in een verslechtering van de sensorimotorische prestatie als gevolg van een duidelijke vertraging van bewegingen. Een stoornis van het sensorimotorische systeem kan ook genetische oorzaken hebben, die in zwak ontwikkelde gevallen pas bij de adolescent merkbaar worden. Vaak zijn de tactiele sensoren van de huid worden beïnvloed, wat leidt tot bepaalde storingen en tekortkomingen in de sensorimotorische functie. Aan de spierzijde kunnen verschillende spierziekten een verminderde motoriek veroorzaken. Typische ziekten zijn onder meer spierontstekingen (myopathieën) en spierdystrofieën, evenals verschillende stofwisselingsziekten.
