Resistentie betekent een verminderde of geen reactie van een kiem op een antibioticum, hoewel de wetenschappelijke ervaring leert dat dit antibioticum de kiem zou moeten vernietigen. Aan het begin van de leeftijd van antibioticaweerstand was grotendeels onbekend. Dit kwam doordat de meerderheid van de bevolking nog nooit eerder met een antibioticum in aanraking was gekomen.
Toen de bacterie en het antibioticum voor het eerst in contact kwamen, kon het medicijn de ziekteverwekker snel en betrouwbaar doden. Tegenwoordig is er bijna niemand die niet minstens één keer een antibioticum heeft ingenomen. De meeste ziekteverwekkers zijn ook in contact gekomen met een antibioticum.
Veel bacteriestammen ontwikkelen nog mechanismen die ervoor zorgen dat het antibioticum, dat anders zo schadelijk is, hen niet meer kan schaden. Een mechanisme is de zogenaamde mutatie. Als een antibioticum bijvoorbeeld werkt door een enzym te remmen en als dit enzym door de bacterie op moleculair genetisch niveau wordt omgezet (gemuteerd), kan het antibioticum niet meer voldoende effect hebben.
antibiotica die slechts één aanvalspunt in de bacterie hebben (bijv. macrolide zoals erytromycine) zijn bijzonder vatbaar voor resistentie. De belangrijkste oorzaak van resistentieontwikkeling wordt enerzijds gezien in het vroegtijdig afbreken van de therapie en anderzijds in een overhaast gebruik van antibiotica. Studies melden dat elke tweede arts antibiotica voorschrijft, ook al is het geen bacteriële maar een virale infectie.
In landen waar antibiotica vrij verkrijgbaar zijn in supermarkten, neemt het resistentiepercentage aanzienlijk toe. In Duitsland is er een weerstand van 7-8% tegen penicilline. In landen als Spanje of Taiwan is de helft van de kiemen zijn al resistent.
Het gevaar is dat onder bepaalde omstandigheden geen reserve medicijnen effectief zijn (bijv macroliden in het geval van penicilline resistentie) en dat ziekten die een spoedeisende behandeling vereisen, niet langer kunnen worden behandeld. E coli bacteriën zijn 30% resistent tegen doxycycline en cotrimoxazol. 10% van de gevaarlijke pneumokokken, 50% van de Urineweginfectie kiemen E. coli zijn resistent tegen het vroegere standaardgeneesmiddel amoxicilline. Om deze reden zijn er ook gecombineerde preparaten van amoxicilline met clavulaanzuur. Hier zorgt het clavulaanzuur ervoor dat het resistentiemechanisme van de bacterie wordt uitgeschakeld.
Ontwikkeling van nieuwe medicijnen
Sinds enige tijd zijn er nieuwe antibioticagroepen op de markt, die voornamelijk worden gebruikt bij de behandeling van kiemen die resistent zijn geworden. Ketolide (telothromycine) is goedgekeurd voor de behandeling van infecties van de bovenste en onderste luchtwegen sinds 2001. Ze werken door de eiwitsynthese van te remmen bacteriën die zich op de zogenaamde ribosomen.
De oxalidinonen werken door de eiwitsynthese van de bacteriën in een heel vroeg stadium. Weerstanden zijn nog niet beschreven. De belangrijkste toepassingsgebieden zijn longontstekinginfecties van de huid en weke delen met ernstige kuren.
