Kort overzicht
- Oorzaken van spiertrekkingen: b.v. stress, tekort aan mineralen, stimulerende middelen (zoals cafeïne), verschillende ziekten zoals ALS, Parkinson of diabetes mellitus
- Wanneer is spiertrekkingen gevaarlijk? Wanneer het een symptoom is van een ernstige ziekte. Dit kan worden aangegeven doordat het niet slechts sporadisch voorkomt.
- Wat kun je doen tegen spiertrekkingen? Bij onschuldige spiertrekkingen kunt u proberen de oorzaak weg te nemen (bijvoorbeeld door stress te verminderen, evenwichtig te eten, niet te veel cafeïne en alcohol te gebruiken). Als onderliggende ziekten de oorzaak zijn, zal de arts een passende therapie starten (bijvoorbeeld met medicijnen).
- Wanneer moet u een arts raadplegen? Als de spiertrekkingen vaker voorkomen en/of gepaard gaan met pijnlijke spierspasmen (zoals bij epilepsie).
- Diagnose: patiëntinterview, lichamelijk en neurologisch onderzoek (ENG, EEG, EMG), indien nodig verder onderzoek zoals beeldvormingsprocedures (zoals computertomografie, magnetische resonantiebeeldvorming) of analyse van een weefselmonster (biopsie)
Spiertrekkingen: oorzaken en mogelijke ziekten
Maar er zit niet altijd een ziekte achter de spiertrekkingen. Fasciculaties, d.w.z. spiertrekkingen die alleen waarneembaar zijn als een fijne trilling onder de huid, zijn vaak onschadelijk. Zo heeft 70 procent van de bevolking zogenaamde spiertrekkingen om in slaap te vallen, wat vanuit medisch oogpunt volkomen onschadelijk is. Soms gaat er achter het symptoom een tijdelijke zenuwirritatie schuil.
In sommige gevallen kunnen de spiertrekkingen worden versterkt of geactiveerd door willekeurige bewegingen, in welk geval dit actiemyoclonus wordt genoemd. In andere gevallen veroorzaken externe stimuli zoals aanraking, licht of geluid spiertrekkingen (reflexmyoclonus).
Ziekten die spiertrekkingen veroorzaken
- Tics, het syndroom van Gilles de la Tourette
- Epilepsie
- Koortsstuipen
- Multiple sclerose (MS)
- Amyotrofische laterale sclerose (ALS)
- Parkinson
- Creutzfeldt-Jakob ziekte
- Ziekte van Wilson
- Diabetes mellitus
- Hersenontsteking of hersenbloeding
- Stoornissen van de bloedsomloop, virale ziekten en bacteriële infecties
- Orthopedische ziekten met zenuwirritatie
- Restless Legs Syndroom: Een neurologische aandoening waarbij sensorische stoornissen en onwillekeurige bewegingen van de benen en, minder vaak, de armen optreden, vooral in rust.
Andere factoren die spiertrekkingen veroorzaken
- emotionele onevenwichtigheid, bijvoorbeeld liefdesverdriet
- spanning
- stimulerende stoffen zoals cafeïne
- Alcohol en drugs
- verkoudheid en onderkoeling
- Magnesiumtekort
- hypoglycemie
- beknelling van zenuwen
- Bijwerkingen van medicijnen
- directe zenuwirritatie na onderzoeken (bijvoorbeeld hersenvochtonderzoek)
In de meeste gevallen verloopt de spiertrekking zonder pijn. Er kunnen echter pijnlijke spierspasmen gepaard gaan. Uitgesproken spiertrekkingen beperken de getroffen personen ernstig in het dagelijks leven, omdat doelgerichte bewegingen zoals eten, drinken of schrijven moeilijker worden. De spiertrekkingen worden vaak heviger in stressvolle situaties, zodat patiënten worden gestigmatiseerd als “nerveus” of “onzeker”.
Spiertrekkingen: gevaarlijk of onschadelijk?
Veel zeldzamer veroorzaken ernstige ziekten spiertrekkingen. Een teken hiervan kan zijn dat de spiertrekkingen vaker voorkomen. Spiertrillingen in rust (rusttremor) worden bijvoorbeeld doorgaans waargenomen bij Parkinsonpatiënten. Stofwisselingsziekten zoals diabetes mellitus kunnen zich ook manifesteren door spiertrekkingen, evenals amyotrofische laterale sclerose (ALS). In dergelijke gevallen moeten de spiertrekkingen of de onderliggende ziekten als gevaarlijk of op zijn minst ernstig worden geclassificeerd.
Spiertrekkingen: wat kan er aan gedaan worden?
Bij onschuldige spiertrekkingen kun je zelf veel doen om het vervelende symptoom te stoppen. Als een ziekte als oorzaak van de spiertrekkingen in aanmerking komt, zijn medische onderzoeken en meestal behandeling door een arts noodzakelijk.
Spiertrekkingen: wat u zelf kunt doen
- Geen stimulerende middelen: Spiertrekkingen kunnen vaak ook worden vermeden door cafeïne, alcohol en stimulerende medicijnen te vermijden.
- Evenwichtige voeding: Soms kan een uitgebalanceerd dieet ook spiertrekkingen helpen verminderen. Besteed bijzondere aandacht aan een adequate magnesiuminname als er naast spiertrekkingen ook pijnlijke krampen optreden. Grotere hoeveelheden van het mineraal zitten bijvoorbeeld in groene groenten zoals spinazie, broccoli, bonen of erwten, maar ook in granen zoals havermout, tarwezemelen of rijst. Voor wie van fruit houdt: bananen bevatten relatief veel magnesium.
Raadpleeg uw arts voordat u magnesiumtabletten voor spiertrekkingen inneemt.
Spiertrekkingen: wat de dokter doet
Afhankelijk van de aandoening die ten grondslag ligt aan de spiertrekkingen, kan de arts verschillende therapeutische maatregelen aanbevelen – vaak als aanvulling op de hierboven genoemde zelfhulpmaatregelen.
Geneesmiddel
Vaak zijn onderliggende aandoeningen te behandelen met medicijnen, bijvoorbeeld:
- Tics en Tourette: zogenaamde neuroleptica – werkzame stoffen die de functies van het centrale zenuwstelsel dempen – kunnen helpen.
- Essentiële tremor: deze kan vaak worden verlicht met bètablokkers of anticonvulsiva.
Soms zijn spiertrekkingen een bijwerking van bepaalde medicijnen. In dit geval dient u met uw arts te bespreken of u de betreffende medicatie moet blijven innemen of dat deze eventueel kan worden stopgezet of vervangen door een beter verdragen preparaat.
Ergo- en fysiotherapie
Als de spiertrekkingen het gevolg zijn van amyotrofische laterale sclerose (ALS), zijn reguliere fysiotherapie en ergotherapie zeer nuttig. Dit kan een positieve invloed hebben op het beloop van de progressieve ziekte. ALS kan echter niet causaal worden behandeld en genezen – noch door fysieke en bezigheidstherapie, noch door andere therapieën.
Chirurgie
In sommige gevallen van ziektegerelateerde spiertrekkingen raadt de arts een operatie aan. Bij epileptici kan een hersenoperatie bijvoorbeeld nuttig zijn. Meestal gaat het hierbij om het operatief verwijderen van een deel van de hersenen dat herhaaldelijk de epileptische aanvallen veroorzaakt.
Ook bij essentiële tremor wordt soms een operatie uitgevoerd: bij deze aandoening zendt een bepaald deel van de hersenen voortdurend een stoorsignaal uit. Dit gebied kan door middel van een operatie worden gedeactiveerd.
Als de spiertrekkingen vaker voorkomen, moet u een medisch onderzoek door een arts laten doen om een aandoening uit te sluiten die behandeling vereist. Een bezoek aan de arts is ook onmisbaar bij hevige myoclonie, d.w.z. hevige spiertrekkingen, die gepaard kunnen gaan met pijnlijke krampen.
Omdat spiertrekkingen heel vaak worden veroorzaakt door zenuwziekten, is een neuroloog de juiste persoon om te raadplegen.
Spiertrekkingen: onderzoeken en diagnose
De eerste stap is een gedetailleerd gesprek tussen u en de arts om een medische geschiedenis te verkrijgen. De arts zal u bijvoorbeeld vragen wanneer, hoe vaak, waar en onder welke omstandigheden de spiertrekkingen bij u optreden en of u nog andere klachten heeft (bijvoorbeeld pijnlijke spierkrampen, koorts etc.).
Informatie over mogelijke triggers voor de spiertrekkingen, zoals een blessure of een recent zenuwonderzoek, is ook belangrijk. Vertel uw arts bovendien of en welke medicijnen u gebruikt en of u reeds bestaande aandoeningen heeft (bijvoorbeeld epilepsie of diabetes).
- Elektroneurografie (ENG): Hierbij worden elektroden gebruikt om de zenuwgeleidingssnelheid te meten.
- Elektromyografie (EMG): Bij dit onderzoek gebruikt de arts elektroden om de elektrische activiteit in de spier te controleren.
- Elektro-encefalografie (EEG): Hierbij wordt de elektrische activiteit van de hersenen onderzocht, ook via elektroden.
Afhankelijk van de bevindingen of de vermoedelijke oorzaak van de spiertrekkingen kunnen verdere onderzoeken nuttig zijn:
- Bloed- en urinetests
- Orthopedische onderzoeken
- Beeldvormingsprocedures zoals röntgenfoto's, computertomografie (CT), magnetische resonantie beeldvorming (MRI)
- Verwijdering van spierweefsel (biopsie) voor gedetailleerder onderzoek in het laboratorium
- Extractie van hersenvocht (CSF-punctie) voor een gedetailleerder onderzoek in het laboratorium
- L-dopa-test (bij verdenking op de ziekte van Parkinson)
- Bloedvatonderzoek (angiografie)
- allergietesten
- psychologische of psychiatrische onderzoeken