Gezichtsverlamming: beschrijving
Aangezichtsverlamming ontstaat door een aandoening van de aangezichtszenuw en wordt daarom ook wel aangezichtszenuwverlamming of aangezichtszenuwverlamming genoemd.
Gezichtszenuw, de zevende hersenzenuw
Daarnaast speelt de aangezichtszenuw ook een rol bij de sensatie van aanraking, smaak, de productie van speeksel en traanvocht, en gehoor. Eén van zijn takken, de Chorda tympani, is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de smaakwaarneming in het voorste deel van de tong, terwijl de stapediuszenuw belangrijk is voor het gehoor.
Centrale en perifere verlamming
Bij perifere verlamming wordt de zenuw zelf op een bepaald punt in zijn loop verstoord. In tegenstelling tot centrale verlamming kunnen de getroffenen meestal niet meer de hele helft van hun gezicht bewegen, inclusief hun voorhoofd en ogen. Ze kunnen bijvoorbeeld niet meer fronsen.
Gezichtsverlamming: oorzaken en mogelijke ziekten
Zowel perifere als centrale gezichtszenuwverlamming kan verschillende oorzaken hebben.
Perifere verlamming
Bij de meest voorkomende vorm van hemifaciale verlamming is de oorzaak onbekend. Dit fenomeen staat ook wel bekend als de “Bell-verlamming”. In de overige gevallen liggen ziekten aan de basis van de perifere verlamming.
Perifere gezichtsverlamming met onbekende oorzaak
Medische experts vermoeden dat de verlamming van Bell een auto-immuunontstekingsreactie van de aangezichtszenuw is. Dit kan worden veroorzaakt door factoren zoals tocht, stress, zwangerschap, cyclusschommelingen en bacteriële of virale infecties. De ontsteking zorgt ervoor dat de aangezichtszenuw opzwelt – deze raakt letterlijk gevangen in het smalle benige kanaal en beschadigt zichzelf daardoor.
Perifere aangezichtsverlamming met bekende oorzaak.
Verschillende ziekten en verwondingen aan de gezichtszenuw kunnen gezichtsverlamming veroorzaken. De meest voorkomende zijn:
Erfelijke ziekten:
- Möbius-syndroom: bilaterale gezichtsverlamming geeft zelfs baby's een maskerachtige, stijve gezichtsuitdrukking. Verschillende hersenzenuwen kunnen hier onderontwikkeld en beschadigd zijn.
Bacteriële infecties
- Middenoorontsteking (otitis media): Otitis media, die wordt veroorzaakt door bacteriën, is niet alleen erg pijnlijk, maar kan ook een gevreesde complicatie met zich meebrengen: vanwege de anatomische nabijheid van de aangezichtszenuw tot het oor, kan de ontsteking zich verspreiden naar de botkanaal en zenuw, wat leidt tot tijdelijke gezichtsverlamming.
- Andere bacteriële oorzaken van gezichtsverlamming: roodvonk, ontsteking van de parotisklier, meningitis.
Virale infecties
- Andere virale oorzaken van gezichtsverlamming: waterpokken (varicella), de bof, griep (griep), polio (poliomyelitis of kortweg polio).
auto-immuunziekten
- Sarcoïdose / ziekte van Boeck: Hier vormen zich kleine weefselknobbeltjes in de longen. De ziekte kan ook het gezicht aantasten (Heerfordt-syndroom): koorts, ontsteking van de parotisklier en traanklier en gezichtsverlamming zijn typische symptomen.
Tumoren
Tumoren van de zenuw of aangrenzende gebieden kunnen ook gezichtsverlamming veroorzaken:
- Akoestisch neuroom: De meest voorkomende tumor van de hersenstam manifesteert zich aanvankelijk door tinnitus en gehoorverlies.
- Tumoren van de gezichtszenuw
- Tumoren van de parotisklier: kwaadaardige tumoren veroorzaken vaak gezichtsverlamming
- Neurofibromatose Recklinghausen: erfelijke multi-orgaanziekte die voornamelijk de huid en het zenuwstelsel aantast
- Metastasen van andere tumoren
verwondingen
- Geboortetrauma: tangverlossing
- Craniocerebraal trauma met fractuur van het rotsbeen
- Gezichtsletsels in het gebied van de parotisklier
- Barotrauma in het middenoor door vliegen of duiken
Verlamming van de centrale aangezichtszenuw
Oorzaken van centrale gezichtsparese omvatten elke ziekte van de hersenen die verstoringen in het kerngebied van de aangezichtszenuw veroorzaakt. Deze omvatten:
- Herseninfarct (beroerte veroorzaakt door bloeding of vasculaire occlusie).
- Tumoren
- verwondingen
- Polio (poliomyelitis)
- Multiple sclerose
Het optreden van gezichtsverlamming alleen is zeldzaam bij centrale gezichtsverlamming. Vaak wordt ook een arm of een volledige lichaamshelft aangetast. Ook problemen bij het plassen (bijvoorbeeld incontinentie) zijn typische begeleidende symptomen.
Gezichtsverlamming: wanneer moet u naar een arts?
Tekenen van een beroerte zijn onder meer:
- plotselinge zwakte of verlamming, meestal van de ene helft van het lichaam (gezicht, armen en benen)
- plotselinge visuele stoornissen: dubbelzien, verminderd zicht, beperkt gezichtsveld
- Plotselinge spraakstoornissen: onduidelijke, moeilijk te begrijpen spraak, woordvindingsstoornissen, begripsstoornissen, betekenisloze woordsalade
- slaperigheid, duizeligheid, hoofdpijn
- plotselinge verandering van bewustzijn: bijv. agressie of desoriëntatie
U moet echter ook een arts raadplegen voor opheldering als u tijdelijke gevoelloosheid of tekenen van verlamming in het gezicht ervaart. Als de klachten mild zijn, kunt u ook eerst uw huisarts raadplegen. Hij of zij kan verder onderzoek regelen of u doorverwijzen naar een specialist (neuroloog).
Gezichtsverlamming: wat doet de dokter?
Diagnose van gezichtsverlamming
De eerste stap is echter het interview met de patiënt om de medische geschiedenis van de patiënt te verkrijgen (anamnese). Belangrijke vragen voor de arts zijn onder meer:
- Wanneer verschenen de eerste tekenen van verlamming?
- Hoe manifesteren ze zich precies?
- Heeft u nog andere klachten (bijvoorbeeld hoofdpijn)?
- Heeft u last van hoge bloeddruk?
Bloedonderzoek en een uitstrijkje helpen de ziekteverwekker op te sporen. De detectie van Borrelia, herpesvirussen of andere ziekteverwekkers kan een eerste indicatie geven van de oorzaak van de aangezichtsverlamming.
Verlamming van individuele of alle gezichtsspieren duidt dus op een zenuwlaesie buiten de schedel. Als de zenuw in een meer intern gedeelte beschadigd is, kan hemifaciale verlamming gepaard gaan met andere symptomen, zoals:
- smaakstoornissen in het voorste tweederde deel van de tong
- Verminderde speekselvloed
- Zintuiglijke stoornissen in het gebied van de oren
- verhoogde gevoeligheid voor geluid (hyperacusis)
- verminderde tranenvloed en droge neusslijmvliezen
Belangrijke neurologische onderzoeksmethoden zijn elektromyografie (EMG) en elektroneurografie (ENG): hiermee worden respectievelijk de elektrische spieractiviteit (EMG) en de functionele toestand van de zenuwen (ENG) getest. Dit helpt de diagnose gezichtsverlamming te onderbouwen.
Het is ook belangrijk om onderscheid te maken tussen centrale en perifere gezichtsverlamming. Als de patiënt niet meer kan fronsen, duidt dit op perifere gezichtsverlamming.
Ernst van gezichtsverlamming
Om de ernst van gezichtsverlamming te bepalen, wordt gebruik gemaakt van een zespuntsschaal. Graad I betekent dat er geen interferentie is met de aangezichtszenuwen. Graad VI daarentegen is volledige verlamming. Niveau II en III zijn verraderlijk: de aangezichtszenuw is hier licht beschadigd. De laesie ontsiert het gezicht echter nog niet zichtbaar en wordt daardoor soms pas in een laat stadium herkend.
Therapie van gezichtsverlamming
In het geval van de verlamming van Bell zijn de kansen op herstel goed: zelfs zonder behandeling geneest de gezichtsverlamming bij ongeveer 85 procent van de getroffenen zonder gevolgen. Met cortisontherapie verdwijnt het zelfs bij maximaal 90 procent van de patiënten. De genezingsperiode ligt tussen de drie en zes weken, maar kan bij ernstige vorm ook oplopen tot zes maanden.
Gezichtsverlamming: wat u zelf kunt doen
De meeste mensen raken in paniek als de gezichtsverlamming plotseling toeslaat. Zelfs de familieleden voelen zich vaak hulpeloos. De meeste mensen denken eerst aan een beroerte.
Beroertetest: SNEL
Of symptomen zoals een plotselinge hemiplegie in het gezicht of plotselinge spraakstoornissen (zie hierboven) daadwerkelijk op een beroerte duiden, kunnen leken beoordelen met behulp van de FAST-test:
- Armen: Laat de getroffen persoon beide armen optillen met de binnenkant van de hand naar boven gericht. Als de ene helft van het lichaam verlamd is, zal dit niet werken.
- Toespraak: De getroffen persoon moet een eenvoudige zin begrijpelijk en zonder fouten herhalen. Als dit niet lukt, kan dit een teken zijn van een beroerte.
- Tijd: Als ten minste één van deze tests positief is, moet u onmiddellijk een spoedarts bellen en eerste hulp verlenen.
Hoe te handelen bij een positieve FAST-test
- Blijf bij de patiënt, praat met hem of haar en stel hem gerust – hij of zij is vaak verward en erg bang.
- Vermijd gevaren: verwijder het kunstgebit, maak kleding los, geef niets te drinken of te eten (verlammingsgerelateerde slikstoornissen kunnen ervoor zorgen dat de patiënt stikt).
- Als de getroffen persoon bij bewustzijn is, moet u hem of haar positioneren met het bovenlichaam omhoog – de hoek tussen de vloer en de rug moet ongeveer 30 graden zijn.
- Controleer ademhaling en pols! Als geen van beide bij een bewusteloos persoon kan worden gedetecteerd, moet u onmiddellijk met reanimatie beginnen.
