eicosanoïden zijn hormoonachtige hydrofobe stoffen die functioneren als neurotransmitters of immuunmodulatoren. Ze worden gevormd als onderdeel van het vetmetabolisme. Uitgangsmaterialen zijn omega-6 en omega-3 vetzuren.
Wat zijn eicosanoïden?
Het hormoonachtige eicosanoïden spelen een belangrijke rol als neurotransmitters of immuunmodulatoren. In sommige gevallen lokken ze tegengestelde reacties uit. In feite zijn ze bemiddelaars tussen de immuunsysteem en zenuwstelsel. eicosanoïden zijn afgeleid van omega-6 of omega-3 vetzuren Ze bevatten 20 carbon atomen, waarvan hun naam is afgeleid. In het Grieks betekent het woord twintig "eikosi". Alle eicosanoïden bevatten prostaanzuur als basisskelet. Er zijn drie series eicosanoïden. Serie 1 wordt gesynthetiseerd uit dihomogammalinoleenzuur (DGLA) en heeft een ontstekingsremmend effect. Daarom worden de actieve ingrediënten van deze serie vaak de goede eicosanoïden genoemd. Serie 2 met de zogenaamde slechte eicosanoïden is verantwoordelijk voor ontstekingsreacties en pijn geleiding. Het wordt geproduceerd uit arachidonzuur (AA). Serie 3 is afgeleid van eicosapentaeenzuur (EPA). Deze serie heeft ook een ontstekingsremmende werking en is de tegenhanger van serie 2. De stofgroepen die uit deze serie voortkomen, werken via aan G-proteïne gekoppelde membraanreceptoren. De afzonderlijke stofgroepen kunnen worden onderverdeeld in prostaglandines, prostacycline, thromboxanen en leukotriënen. Serie 2 blijkt de belangrijkste serie eicosanoïden te zijn, hoewel het stoffen bevat die bevorderen ontsteking Dit zijn echter afweerreacties van het lichaam, die nodig zijn in de acute situatie.
Functie, effect en taken
Eicosanoïden vertegenwoordigen een verscheidenheid aan hormoonachtige middelen die verschillende functies voor het organisme vervullen. Over het algemeen zijn het stoffen die bemiddelen tussen de immuunsysteem en zenuwstelsel In het geval van infectie, letsel, trauma of blootstelling aan vreemde deeltjes, stimuleren sommige eicosanoïden afweerreacties die zich manifesteren in ontsteking en pijn Tegenhangers van deze stoffen, die tot dezelfde stofklasse behoren, werken tegelijkertijd ontstekingsremmend. Beide functies zijn essentieel voor het lichaam. Dihomogammalinoleenzuur (DGLA) is de uitgangsstof voor serie 1. Deze verbinding is de voorloper van serie 1 ontstekingsremmende eicosanoïden, maar is tegelijkertijd ook de voorloper van arachidonzuur, dat op zijn beurt fungeert als de voorloper van serie 2. eicosanoïden. Arachidonzuur wordt altijd geassocieerd met de synthese van pro-inflammatoire eicosanoïden. In werkelijkheid worden metabolieten met soms zeer tegengestelde functies gevormd tijdens het metabolisme van arachidonzuur. Dus nogmaals, er zijn pro-inflammatoire en koorts-verhogende metabolieten evenals ontstekingsremmende en koortsverlagende metabolieten. Serie-3 eicosanoïden, aan de andere kant, zijn ontstekingsremmend en werken als echte tegenhangers van serie 2. Hun moederverbinding is eicosapentaeenzuur en is, in tegenstelling tot de andere series, een omega-3-vetzuur. De meeste eicosanoïden worden ook wel zo genoemd prostaglandines Ze komen bijna overeen met de drie reeksen. Er zijn dus zowel pro-inflammatoire als ontstekingsremmende prostaglandines Verreweg de belangrijkste rol wordt gespeeld door serie 2 prostaglandinen, die verantwoordelijk zijn voor pijn, ontsteking en bloed stolling en zijn daarom een specifiek doelwit van de farmaceutische industrie. Diverse drugs worden getest om hun effect te beperken. Serie 2 prostaglandinen omvatten prostacycline en tromboxaan. Prostacycline is betrokken bij ontstekingsreacties. Tegelijkertijd werkt het echter tegen bloed stolling. Thromboxane is de antagonist van prostacycline met betrekking tot bloed coagulatie. Het activeert de aggregatie van bloedplaatjes. De groep stoffen die bekend staat als leukotriënen, behoort ook tot de groep van eicosanoïden. De leukotriënen zijn geen prostaglandinen. Maar ze zijn ook afgeleid van arachidonzuur. Ze zijn te vinden in witte bloedcellen en bevordert ook ontstekingsprocessen.
Vorming, voorkomen, eigenschappen en optimale niveaus
Eicosanoïden zijn afgeleid van onverzadigd vetzuren De omega-6 en omega-3 vetzuren zuren spelen vooral een rol. Voor serie 1 en 2 eicosanoïden dient gamma-linoleenzuur als uitgangsmateriaal. Het is een omega-6-vetzuur dat wordt gesynthetiseerd uit essentieel linolzuur of wordt ingenomen via plantaardige oliën. Dihomogammalinoleenzuur en arachidonzuur worden gevormd uit linolzuur en tenslotte gamma-linoleenzuur. Arachidonzuur wordt echter ook aangevoerd via het dieet onafhankelijk van biosynthese. Linolzuur is immers het uitgangsmateriaal voor zowel ontstekingsremmende als pro-inflammatoire eicosanoïden. Gamma-linoleenzuur komt met name voor in borage olie, teunisbloem olie en hennepolie De grondstof (linolzuur) wordt in veel plantaardige oliën aangetroffen, zoals zonnebloemolie, koolzaadolie or olijfolie Het omega-3 vetzuur eicosapentaeenzuur is het uitgangsmateriaal voor de ontstekingsremmende eicosanoïden van serie 3, die ook tegenhangers zijn van serie 2. Eicosapentaeenzuur wordt voornamelijk aangetroffen in visolie Vooral zalm of haring zijn rijk aan eicosapentaeenzuur.
Ziekten en aandoeningen
Alle eicosanoïden vervullen buitengewoon belangrijke functies in het lichaam. De ontstekingsreacties veroorzaakt door verschillende prostaglandinen zijn ook essentieel voor lichamelijke afweerreacties. Deze prostaglandinen zijn echter ook actief bij allergische reacties en autoimmuunziekten In dit geval is de immuunreactie gericht tegen normaal onschadelijke lichaamsvreemde stoffen eiwitten of, in het geval van autoimmuunziekten, zelfs tegen lichaamseigen eiwitten. Welke processen leiden op deze verkeerde reacties is nog niet volledig opgehelderd. Het verhoogde effect van serie 2 eicosanoïden kan echter ook leiden hieraan. Om dit te voorkomen, moet er een uitgebalanceerde verhouding zijn tussen omega-6 en omega-3-vetzuren zuren in de dieet Tegenwoordig, omega-6 vetzuren zuren worden in voldoende hoeveelheden geconsumeerd in de dieet Er is echter vaak een tekort aan omega-3-vetzuren, omdat dit tegenwoordig vooral via kan worden ingenomen visolie Ziekten zoals suikerziekte mellitus, zwaarlijvigheid, spanning, lever ziekte, lichamelijke inactiviteit of vitamine en mineraaltekorten kunnen ook de stofwisselingsprocessen in het lichaam zodanig beïnvloeden dat er een onevenwichtige verhouding tussen omega-6 en omega-3 vetzuren ontstaat. Het resultaat is verhoogde ontstekingsreacties en de verhoogde incidentie van allergieën, astmatische klachten en autoimmuunziekten.
