Synoniem
Medisch: Tonsille(n) Latijn: Tonsilla
Definitie
Amandelen zijn secundair lymfatische organen op het gebied van de mondholte en keel. Ze dienen de afweer. In de loop van bacteriële kolonisatie kunnen ze pijnlijk ontstoken raken, dit wordt in de volksmond genoemd angina. Ook een vergroting van de amandelen (hyperplasie) is niet ongewoon. Het komt vooral voor bij kinderen en kan leiden tot obstructie van de neus ademhaling, onder andere.
Anatomie
Er worden vier verschillende amandelen onderscheiden: de faryngeale tonsil en de linguale tonsil zijn echter ongepaard, dus er is er elk slechts één. Het geheel van alle amandelen wordt de faryngeale ring van Waldeyer genoemd, het is een onderdeel van de immuunafweer van het lichaam.
- Tonsilla pharyngealis (pharyngeale tonsil) bevindt zich in het slijmvlies van het faryngeale dak.
- De Tonsilla palatina (palatine tonsil) bevindt zich in het achterste deel van de mondholte net voor de overgang naar de keelholte tussen voor en achter palatale boog.
- De tonsilla lingualis (linguale tonsil) ligt aan de basis van de tong in het gebied van de wortel van de tong.
- De Tonsilla tubaria bevindt zich aan de mond van de Tuba auditiva (buis van Eustachius) in de nasopharynx. De palatinale tonsil en de tubulaire tonsil zijn paarsgewijs gerangschikt, dwz ze komen aan beide zijden van de de keel.
histologie
De amandelen behoren tot de slijmvlies-geassocieerd lymfatisch weefsel (MALT). Ze bevatten tal van weefselvocht follikels die worden gevormd door cellen van de immuunsysteem. Het oppervlak van de palatale tonsil en de linguale tonsil bestaat uit meerlagig plaveisel epitheel.
Hun oppervlak wordt sterk vergroot door talrijke crypten (inkepingen van het oppervlak). Het oppervlak van de faryngeale tonsil bestaat uit epitheel (meerrijig trilhaarepitheel). De faryngeale amandel en de palatinale amandel zijn van hun omgeving gescheiden door een bindweefsel capsule.
Functie
Met de amandelen bedoelt men in de volksmond de vier secundaire lymfatische organen van de keelholte, die de faryngeale ring van Waldeyer wordt genoemd. Deze beschrijving houdt in dat de amandelen tot het lichaamseigen afweersysteem behoren, de immuunsysteem. weefselvocht knooppunten en miltevenals beenmerg, thymus en zelfs de appendix in de darm vormt samen met de amandelen dit afweersysteem.
Als de amandelen in contact komen met een antigeen via de weefselvocht or bloed, dwz met bacteriën or virussen, of andere componenten die het lichaam als een gevaar herkent, wordt de zogenaamde immuunrespons in de amandelen geïnitieerd. Deze immuunrespons vindt plaats via cellen die zich in de amandelen bevinden en daar ook gedeeltelijk worden geproduceerd. Deze cellen heten B en T-lymfocyten en behoren tot het wit bloed cellen.
B-lymfocyten kunnen produceren antilichamen die specifiek gericht zijn tegen het herkende antigeen. T-lymfocyten zijn gericht tegen reeds geïnfecteerde cellen en doden deze. Om dit systeem te laten werken, is het belangrijk dat het oppervlak dat in contact kan komen met antigenen zo groot mogelijk is.
Dit is het geval bij de amandelen vanwege de vele diepe groeven. In totaal zou het oppervlak van de amandelen meer dan 300 cm2 zijn wanneer ze uitgespreid zijn. De actieve afweerfunctie van de amandelen werd vroeger veel lager ingeschat, daarom werd het verwijderen van de amandelen vaak preventief uitgevoerd, uit angst voor amandelontsteking.
Inmiddels is bekend dat de amandelen een grote rol spelen als afweerorgaan in de immuunsysteem en dat er een aanzienlijk nadeel ontstaat als ze te vroeg worden verwijderd. Om deze reden is een tonsilectomie wordt tegenwoordig alleen uitgevoerd bij kinderen ouder dan 6 jaar. Het immuunsysteem bij kinderen ouder dan zes jaar is meestal zo ontwikkeld dat er weinig reden is om de amandelen niet te laten verwijderen als ze ontstekingen of andere problemen veroorzaken. Vanaf het begin van de puberteit kan worden aangenomen dat de amandelen geen hoofdfunctie meer hebben en langzaam terugtrekken.
